OTJOMUISE- Ondjjira ndjatanda otjiwana tjOvaherero nOvambanderu maitwa kondorera nu munao omihko imbi otji vyasere o ku zako kuyo.

Inga onagri omambo oma kanga nu ngaa ye yaha  ovanane vombazu vo miho imbi pondota Osonda mo Kagandja po ma zemburukiro oyetja 96 wErapi Rotjiserandu, ngeri wina oma zemburukiro wo mbakero yo ma Þupa wOmuniovita, OMbara Otjitambi yOvaherero, Samuel Katjiikumbua Maharero mo Kahandja mo 1923. Omatupa wOmbara Otjitambi Maharero tjiyari 26 ku Katjose mo 1923  otji ya pakwa mOkahandja omayuva yetatu okuza no ku heruka mOkahandja, oyo tji ya heruka mo mahina tjiyari 23 ku Katjose mo 1923. Eye wa katira moutauta wondjembo ya Katjitjouanga yo 1904 mo 1923 ma ri aapakwa ombura tjingeyo no ape omieze vitato kombunda ya nao omatupa ye aye sesurwa aye ko to ka kehi roo ihe. Imbi avihe vyari kehi younane wOmbara Otjitambi Hosea Katjikururume Kutako eye ombura indjo pombakero yOmbara Mahaherro patiera otjiwana tje kutja okuzambo otjiwana ombura aihe ma tji yaruka kOkahandja oku ka yambera. Eeyuva ra Auguste, poo wina ndi tjiukwa etjeyuva rOtjiserandu risembame otja tji rasembama ozombura 96 ombura indji. Nu wina ndinondi kombunda yo ngutukiro mo 1990, ri sembame otjEyuva ro zo Mbanga¿e wina otja tji ri tjiukwa nambano. 

Omurari kehi yomwiisane wawo Marapo Kazongominja, eye ngwari poma yamberero wa Kahandja, Oritjavari ngurova otji wa yarurapero tjiva wo ma hungi ya Kahandja. Geoffrey Kavendjii, ngwa kumisirwe no kwii hamisiwa tjinene momwinyoiyongaro ohazerwa ndja kakarere po komurungu wo ma yamberero ovandu tjiva pu ma kuzu vatu ninwe iyo vakwao varwe kotutu, tja hungirirepo Ombara ya Maruru, Manasse Zeraeua, kaari nomambo warwe otjo mbinika ya Maruru pendje no ku raisa kutja tjii hapo otjiwana nambano katji tjina ovanane rukwao ovina tjingevyo imbi mbya tjitirwe vyo vandu o ku tunasana ko tutu tji ma vi tjitirwa mo meho wawo no vo vamwina kumwi. “Ame mengunda a me haka kutja otjiwa¿a ihi katjina ovanane. Kakuna ovandu mbe tandasana mbenounane. Kakuna ovandu mbe tjitasana ezungo avena ovanane. Hapo munana iye?” Kavendjii wa purire nao kovanane mbari po ma yamberero nawina mbe haripo. “Ndoovazu ka mu nanene ovandu ve¿u ko ndjira ndjiri ombwa, tjiri ma tu ye kusana ingwi,” wa tjere na pura kutja tjiri otjiwana tjasere okusana nai ku tja sana okuye kurira tjo ku kamburasana mo make no ku tunasana ko tutu?

Kavendjii matja otjiwa¿a tjo Vambanderu no Vaherero otjiwa¿a oviwa¿a vyarwe  kaa viri hongere no kangamwa omundu ngwaaseri kutja  eye Omuherero poo Omumbanderu. “Tjiri mwa hungama  ondjita ndji tja toora? Otjiwana ihi ma mu kayamena pi?”eye ma pura nao ama tja kuye ondjira indji otjiwana ndji tja toora okuzepasana. “Sekameye! Hakahaneye otjo vanane, taree kutja ma mu tjitivi, kapena p¿na pu pe hakara o zo nÿurumbata. “Vanane vo vi wana mbi me tamuna imba, Ovambanderu no Vaherero mbu mu ri mba na mbu mu heripo, twa toora ondjira ongumise. Twa toora indji ndji hina o ku mupa o mu horo omuwa. Mwa toora ondjira ndjihina o ku tunga o ma kuruhungi we¿u oveni eyuva ene ndu mu heripo,” Kavendjii matja. Maweza na pambarere kutja “ovi¿a tjimuna mbi” opu pesekamena ozombara na zeta ondjira ave twa otjiwana mo ndjira. Imba nai o pu pasere o ku sekama ombara imwe ku kaze ombura yo mbura tji pari tjorive ombara karive wa sekamene na tjiti otjorive.  “Kavi¿a vyo ku pukisa otjiwa¿a tjapo otjiwa¿a tji ya rukasane. Ka tjina otjiwana, zombara ami  meriheke kwene. Katjina otjiwa. Otjiwana tji tjita nao, otjiwana tji tji hina o vanae. No tjiwa¿a tji tjina o vanane tjiso kudrira otjiwana  tji the ritenga na tji tje risuvera, Kavendji matja. 

Komurungu ma we za ko kutja nambano otjiwana tjarire ondjora yo “unatje” watjo otjini na wina wo mihoko vyarwe. Munao Kavendjii otji merihekene ko vanane vo tjiwana mu muna wina omunane we omwini Ombara Zeraeua, eye nai ngwa zemburukirwe kotjiveta iyo horomende, okutara mondjira indji otjiwana nai ndji ma tjimnumika ayo ondji tja toora oyo ndjiheri onbwa kaparukaze nu otja kuye oyo ndji ma i twara konÿorera. 

“Twa kondja no ma rorero, eyuva ndi ondi riro ngatu nyande nondjoroka mbara yetu Zeraeua.  Nambano tunana nawa nganduu kehi ro ru yano,” otjimbumba tjo tji yapa tji tja rip o ma yamberero tja posere nao o ku yauza o ma zemburukiro wOmbara Zeraeua nayo ngahino oku zerura ondjira ke hungi rombara yatjo. Munao wina Kavendji otja ¿anga avehe mbari po ma yambero ko ma twirisiro wOmbara mo ma u tiro wa Ndenga¿i ko Matjete.