WINDOKO – Macaziba balumela kuli naha izwelapili kutalimana ni butata bwa kubitelela. 
“Nako ye kamukana lutalimani ni likayamana la bubiteleli, hakuna zenca, ki likayamana leli zwelapili,” nekubulezi muelezi wa silikani Ngamane Karuaihe-Upi. Litaba za cwanuñu za bubiteleli litisize kuli sicaba mwanaha sibilaele, mi buñata banyazize litaba ze situhu zeo mi bakupile kuli lifosi lingelwe muhato. Karuaihe-Upi ulumela kuli kunyaza basali hala bubiteleli hakutusi, mi nasupile baana kakuba lifosi. 
“Batu babalukela kucinca kuli bubiteleli bufele ki baana. Sicaba silukela kuambuka maikuto akuli baana bana ni liswanelo fahalimu abasali, liswanelo za kusomana, nikuba ni mayemo apahami fahalimu abasali,” nabulezi.

Naekelize kuli baana baswanela kufiwa likoto ze bukiti kuli bacince. “Kuna ni baana babañata babaputa mazoho babañwi habanze babitelela, babiteleli bao bana ni balikani ni mizwale. Kanti batu bao kaufela bakai kuli balwanise bubiteleli?” nekubuzize Karuaihe-Upi. 
Mwaviki yefelile naha neboni palo yabasali bane babitelezwi kungelela cwalo ni kalibe wa lilimo ze lishumi kaze lobañwi yana bitelezwi ki malumahe mwa tolopo ya Swakopmund. Musali yomuñwi nabitelezwi kisikwata sa baana bane basika zizwa mwakomponi ya Otjomuise kasamulaho akuwelela kulatelela afeza kunwa bucwala. Mwakezahalo yeñwi bakwaezi balimotikala zelonga libyana bakulubelwa kuli neba bitelezi musali mwa mutulo wanaha.

Unumwaha feela mapokola seba bihile litaba za bubiteleli zelikana 329. Mi hakañata kubihiwa likezo za bubiteleli zetalu mafelo aviki ni viki, mi buñata bwa baba bitelelwa ki basizana baba safokola. Muelezi mwa ofesi ya Musali wa Pili mwanaha, Veronica Theron, naize maikuto abubangoki mwanaha kia kuli mayemo abasali ni banana akutezi fafasi. Karuaihe-Upi nanyazize liluko la buiketo ni silelezo ni liluko la tuto mwakutepelela hala kuiponahaza ni kunyaza litaba za bubiteleli. 

Naize likeleke ni zona likuzize hala taba yeo. Theron naize sizo sa bubiteleli sibonahala inge kinto ye zibahala mi seli ni yeo batu sebanga kuli ki mukwa wa kamita. Naize batu basebelisa mabaka kaufela kufofaza lika zeshubula ni zabubangoki zeo.

Kanako ya cwale ofesi ya Musali wa Pili isweli kutalima litaba zelishumi kailiñwi za bubiteleli mi zene selili mwakhuta. “Litaba ze haiba inge lifela hande, likona kutusa kucinca kamo litaba za bubiteleli lingelwa ni litaba zeñwi ze ama bubangoki bwa mwa mabasi,” nabulezi. Nabulezi hape kuli nebafile lituto kwanaha kuamana ni kutwisiso sakata hala kulwanisa bubiteleli, kono basizana ni bashimani habakoni kubata tuso haiba haba utwisisi kuli kubitelela kiñi. Naize kusike kutalimwa feela basizana kakuli bashimani ni bona babitelelwa kono litaba zabona hali bihiwa hahulu. 
“Lituto liswanela kukala basali banana kuamana ni kuswala kokunde ni koku maswe, kunutu yende ni ye maswe, sesipaka kusomana kwatumelelano ni kwakuhapelezwa ni kuli libihiwa cwañi.”