n Albertina Nakale

Patisiso yamakopanelo yelibelezwi mwakezahalo yabukunupi kone kushwile bayahi banaha Namibia babalalu ni muyahi wanaha Zambia, yene petilwe ki masole banaha Botswana (BDF) ñohola haisika fita famayemo akufiwa sicaba, mueteli wanaha Botswana Mokgweetsi Masisi nabulezi viki yefelile.

Masisi ubulela kuli kuna ni litaba zamulao zena ni kulatelelwa pili piho isika patalazwa kwasicaba. “Sina mokuinezi mwanaha Botswana, taba ne ezahalezi mwa Botswana, kuna ni taba ya mulao. Kabumai kanako yacwale taba haisika felelela,” Masisi yanatile kwapoto ya lizazi liliñwi nabulelezi babihi bamakande. “Kuna ni taba yeswanela kufela mwa Botswana. Kacwalo ni eleza katata kuli piho isike ya patalazwa kufitela khuta ilumelela kuli kuezwe cwalo. Ze iputezi mwapiho kibupaki kaufela.
 Lusike lwafitela kwapila niti, kufitela khuta ilumelela cwalo.” 

Patisiso mwakukunupwa nefelile ñohola mi piho nefilwe kwabaeteli balinaha zepeli kuli bainyatisise.
Masisi ni Geingob nebalumelelana kuli patisiso iezwe kapili, mwakezahalo yene tisize nyewanyewa mwanaha. 
Bana bamba iliñwi Tommy yanana ni lilimo ze 48, Martin yanana ni lilimo ze 40 ni Wamunyima yanana ni lilimo ze 36, ni muhabo bona Sinvula Munyeme yanana ni lilimo ze 44, neba kunupilwe ki masole banaha Botswana la 5 Njimwana kwamukulela wanuka ya Chobe. Kanako yeo ma BDF neba akaleza kuli neli bazumi babasika lumelelwa. 

Mushemi wamusali baana bao Alphosina Nkungano Mubu yanana ni lilimo ze 69 ni yena na timezi bakeñisa kukula pilu, kulatelela mafu abana bahae. 

Balubasi ni lipaki batiseza kuli nesi bazumi babasika lumelelwa. Kuzwelela mafu abona bayahi banaha Namibia babile ni kucaula, kunyaza mulao wanaha Botswana wakukunupa ni kubulaya, teñi lipiho libulela kuli bayahi banaha Namibia ba 37 balatehezwi kibupilo bwabona kuzwelela naha hailukuluha. 

Kono Masisi nalatuzi kuli naha yahae ina ni mualo wakukunupa ni kubulaya. “Haluna mulao wakukunupa ni kubulaya, naneho kapa purojekiti yecwalo, kapa kaufela momu kaibizeza. Mi hañata manzwi awo abulelwa, mi batu bakala kusebelisa puleo yeo kaze ezahala mwa Botswana kamulao wakukunupa ni kubulaya. Naha ni naha ina ni milao mi ni mwanaha Botswana kucwalo. Kono halusila sa batu kuli luipulaela feela. Hakikuli lukunupa inge lutabile, nihaike sipokola sa naha Botswana kapa masole. Lulatelela milao mi lukuteka bupilo bwa batu,” nabulezi. 
Masisi naize taba yabumai yene ezahezi itisa maswabi. 

“Kabe nako neka kutiswa mwamulaho nikukona kupalelwisa taba yeo kuli iezahale, nenikaba wapili kuitibela kuli isike ya ezahala.  Kezahalo yabumai ne ezahezi, kiswanelo kuli nikandeke ni muhabo, ni batu bahae kutatulula taba ye. Bayahi banaha Namibia babalalu bane batimezi kibahabo mulena yali mwanaha Botswana,” nekubulezi Masisi. 

Zeo halili cwalo Geingob nasika tabiswa kibaba sabisa kuzekisa muuso kuli upalelwa kulwanela bayahi basikiliti sa Zambezi. 
“Nibata kukenya mitangana musebezi kuli lulwane ni naha Botswana. Mubata ndwa? Babata kulwana mutahe ni milute na muñi,” nekubulezi Geingob. 

“Kiñi hape semubata kueza mubata ndwa? Kacwalo lusike lwaeza litaba zeo. Musweli kunuha mihupulo yaluna. Kana kikuli luswanela kulila kubonisa kuli lwabilaela. Baeteleli balinaha nebayemi ni kubulela kuli lwainyaza ni kufitisa manzwi amatomolapilu. 
Mueteleli nanyazize hape bane bamubiza kuli kisibuabui wanaha Botswana, mi nabulezi kuli baswanela kubonisa likute. Zeo halili cwalo katengo ka Namibia Lives Matter nekaize naha Botswana ibata feela nako kakusabata kupatalaza piho. 

Sikwata hape siakaleza kuli piho yesika buzwa “ilimba masole banaha Botswana mulatu kakubulaya batu kamukwa osituhu.” 
Katengo nekabulezi kuli mueteleli wanaha Botswana nafumani linzwi leli nca kakubulela kuli piho haisika buzwa mi ifapila khuta. 
“Haiba taba ye kiya niti mi luna luziba kuli hakiya niti, Botswana ibata feela nako. Kiñi mueteleli wanaha Namibia hana sika bulela cwalo sapili? Nihaiba sibuabui wahae Hengari naize mueteleli wanaha uka patala piho kasamulaho akuinyatisisa, isiñi zakuli haisika buzwa. Kanti yabona yomuñwi bukuba kimañi?