MUBUSO seu hanisize tekiso ya likomu ni limunanu zen`wi za kwa sibaka sa Eiseb Block ka libaka la lukwakwa lone lu punyizwe kwa museto wa naha ye ni naha Botswana mwa sikiliti sa Omaheke mwa mazazi a cwale a felile.
Muofisa yo muhulu wa mwa Likolo la Njimo, Mezi ni Limela, Dr Frans Joubert na kile a taluseza ba mutende o kuli, likomu hamohocwalo ni limunanu za kwa sibaka sa Eiseb seli beilwe mwa meeto a sicaba, ka manzwi a man`wi mwa mulaka uli mun`wi ka kutalusa kuli halina kulumelelwa kulekiswa kapa kuikopanya ni limunanu zen`wi za libaka zen`wi ka sabo ya makete ali mwa sibaka sani mwa nako ya cwale.
Sibaka si ipa museto ni naha Botswana ili naha mo seku eshize butuku bwa taku ni mulomo.
Mitayi ya makande ya naha yani (Botswana) I biha kuli, liluko la naha leli bona za makete a lifolofolo linze li sweli kueza kamo likonela kaufeela ka mundundamo wa kubeya likayamana fafasi sihulu mwa silalanda sa Ngami mo lipatisiso neli kile za supeza kuli ki mone kuzuhile likayamana kaufeela le.
Dr Joubert na kile a bulela kuli lukwakwa nelu pumilwe ki bayahi ba naha ye bene ba kile ba kena mwa naha Botswana ka lipelesa.
“Halu zibi ni la bu kacenu le kuli batu neba lela n`I kapa neba tabela kuuzwa limunanu kapa awa,” ne kubulezi Dr Joubert.
Bayahi ba naha Botswana neba kile ba bona mafosisa a kwa museto hamohocwalo ni butuku bo mi kacwalo neba kile ba lumela zebe mubuso wa naha ye, ono tile ni maemo a putako a kuswala lika kaufeela mwa mulaka uli mun`wi.
Lipatisiso linze li zwelapili ka mulelo wa kulika kubona nji limunanu zen`wi neli kile za tula museto mi haiba neli ezize cwalo li fumanwe kakuya ka manzwi a Dr Joubert.
Ki kezo tuna ya bubangoki ku kena mwa naha isi kamulao.
Mwa mazazi a cwale a felile, mapokola ba sikiliti sa Omaheke hape neba kile ba bulela kuli haba zibi kaza simpangaliko kaufeela.
Muofisa yo mun`wi kwa siteshini ya mapokola sa Tallismanus ko siteshini sa Eiseb si biha ten`I naize, nihaike maofisa ba potelanga bun`ata bwa libaka ze habeli mwa kweli, neba sika fumana lipiho za lukwakwa lo.
Muofisa u bulela kuli bayahi ba bihanga limpangaliko ze swana sina ze kwa maofisa ba ba itengile mwa misebezi ya limunanu ni lifolofolo ili kuli lukwakwa lu konwe ku yahiwa sinca ka bubebe kono fo kun`wi kakuya ka muofisa lipiho ze, li bihiwangwa ka tiyeho kubona maofisa ba hamohocwalo ni mapokola.
Sikwata sa licaziba ze shelana si inzi mwa silalanda ka muleo wa kuyaha sinca lukwakwa ni kuceka maemo a makete a limunanu hamohocwalo ni lifolofolo ze fumaneha mwa sibaka, sina maemo a zona ha taluswa kuli asa inzi mwa “lipuzo” mwa nako ya cwalo, ka manzwi a manzwi ha sepahali hande hakuamwa za matuku.
Ki lwa pili silimo se kubona lukwakwa lo inge lu bulaiwa kapa kupunyiwa ni kubeya sibaka mwa maemo a putako ao sili kuona la bukacenu le, hakuamwa za maemo a lifolofolo ka kutalima kaza lukwakwa lo.
Mwa linako zen`wi kakuya ka maofisa, lukwakwa lwa lubulaiwangwa ki lifolofolo ze tuna ze likanga kutula. Mwa linako ze felile, sibaka za Gam nesi kilwe sa beiwa mwa maemo a putako a cwale anza swelwi kubonwa mwa sibaka sa Eiseb.
Naha Namibia se beile milelo ye shelana ka kuitukisa kaza butuku bwa taku ni mulomo bo. Naha hai sika bona kale butuku-tuna bo inge bu kalela mwa naha mo ka mabaka a bona buitukiso kamukana bo, mwa lilimo ze mashumi a manee (40) ze felile.