MUBUSO seu nyatezi tumelano ya mashilin`i a likana N$18.2 million kuzwelela kuba mubuso wa naha China. Tumelano ne kilwe ya beiwa fa pampili mwalibiki ze felile. Likwambuyu wa naha ye ya okamezi Likolo la Sikwama sa Mashilin`i a naha ili yena mufumahali Saara Kuugongelwa-Amadhila ni Ndumeleti wa naha China mwanaha mo, mutompehi Liang Yinzhu ki bene ba nyatezi tumelano yeo, yeta kutiswa kwanaha China mwalinako ze taha kusina n`ambekelo ku yona. Kakuya ka tumelano, mashilin`i ata itusiswa mwakumbalamanisa misebezi ya makopanelo (projects) ni mingendenge yeta supiwa ki mubuso ka kuzamaelela ni lizwelopili za naha. Tumelano ne kilwe ya beiwa fa pampili kwamukopano ono kile wa kopanya likwata ze shelana ili sikwata sa maofisa ba naha ye ni sikwata kuzwelela kwaLikolo la Litekisano mwanaha China ili sikwata sene si etelezwi ki kansela Zheng Chao wa Liluko tuna leli bona za sifumu sa naha ni kwande, kubeya limembala za panga ya EXIM. Yo Muhulu wa National Planning Commission mwanaha mo, mutompehi Helmut Angula ki yana etelezi sikwata sa naha ye, sene si iputezi Likwambuyu Kuugongelwa-Amadhila, Likwambuyu wa Likolo la Tuto, mutompehi Nangolo Mbumba, Likwambuyu wa Likolo la ba Banca, Lipapali ni Sizo, mutompehi John Mutorwa, Mubakweli ku Likwambuyu wa Litekisano ni Bumapangapanga, mutompehi Bernard Esau ni maofisa ba ban`wi. Mun`oli yo Muhulu ya “Inelelezi” kwakatengo ka National Planning Commission, mutompehi Mocks Shivute ni yena na kile a nitifaza kaza nyatelo tuna yeo ka kuekeza kuli poto ya sikwata sa licaziba za naha China ne tile ka nzila ya kulika kulatelela tumelano yen`wi yene kilwe ya nyatelwa mwamulenen`i wa Beijing ili tumelano ye zibahala ka China-Africa Forum on Cooperation, ili tumelano kapa mukopano ono kilwe wa swaliwa mwakweli ya Njimwana silimo se sifelile. Isi feela kunyatela tumelano yeo kono mane hape mukopano no kile wa fita fa tumelano ya kuli naha Namibia I itusise pene yen`wi ya mashilin`i ana kilwe a fiwa silimo sale sa 2005 mwamingendenge ya bulimi ni misebezi yen`wi ye minyinyani ye kona kubweshafaza bayahi ba naha. Pene yeta lifiwa ni yona mwalilimo ze taha kusina n`ambekelo ili yeo ne filwe silimo sale sa 2005 neli N$44.9 million. Kwalineku la tuto, ba mubuso wa naha China neba kile ba sepisa kuli bata neula pene ya kuyahisa likolo za tuto mwalibaka za matakanyani ni haikenge ne ku sika patalazwa kuli kanti likolo zeta yahiwa ki ze kai ni kuli likolo ze cwalo lita yahiwa lili. I sali kwamukopano o swana o, sikwata sa naha Namibia nesi kile sa tambeka pampili ya kupo ya tuso hape ya kukona kufeleleza sikolo sa ba banca se sili kwaBerg Aukas. Sikolo sesi yemi inge sina ni limbule nyana ze cwale ka mezi, mulilo wa magesi ni libaka za malobalo kono hasina likeleke sakata za baituti ni libaka zen`wi za butokwa kuli si fite hande kwamaungulo. “Lipuisano za tuso ye ya sikolo lisa zwelapili” ne ku bulezi mutompehi Shivute. Lipuisano zen`wi zene kilwe za ikambotwa neli za kukupa ba mubuso wa naha yani kuli ba kone kubona kuli libyana za naha ye ze lekisezwa mwanaha yani li kone kufumana sibaka sa kukena mwanaha yani kusina pene ye lifiwa. Sikwata nesi kupile ba mubuso wani kuli ba kone kutusa naha ye kuli I kone kuikopanya ni mitayi sakata ye kona kutusa mwatoho ya litekisano ha kuamwa za libyana ze siya musika o ni kukena mwamusika wa naha China kusina litifo. Nihaike naha China ne kile ya bona kuli ha I koni kulilimanisa mutelo wa yona wa libyana ze zwelela mwalinaha zesa zwelapili ka kubulela kuli ki nto yesike ya wela hande mwamazoho a milao yaba katengo ka lifasi ka ka bona za litekisano ili kona katengo ka World Trade Organisation, sikwata nesi kile sa tumusa feela ka kusepisa kuli linaha ze peli ze lisa kona kuikambota kaza toho ye swana mwalikweli ze taha. Silikani sa linaha ze peli ze nesi kalile kale mane pili naha ye I sika fumana kale tukuluho ya yona. Linaha ze peli nenze li itusa mwalisitataliso ze shelana ni kukopanela maswabi mwalieto la kuyaha naha, sifumu ni lizwelopili. Isi feela zeo ze ama lipolitiki ni kulwanela tukuluho ya naha ye mwalilimo ze felile kono, naha China ni la bukacenu le, isa zwelapili kutusa naha Namibia mwalinzila ze shelana hala zona linzila ze ki mashilin`i a ‘kaloba’ a sina n`ambekelo kuona ni mashilin`i a man`wi a lifasi a neulwangwa kuzwelela naha yani.