[t4b-ticker]

Omaso Komukithi GoKolera GA Indjipala

Home Archived Omaso Komukithi GoKolera GA Indjipala

WINDHOEK Okwa lopotwa eindjipalo lyomiyalu dhaantu mboka ya sa komukithi gokolera noshimela moshitopolwa Ohangwena muule wiiwike iyali ya pita. Omupeha-amushanga mUuministeli wUukalinawa, Simwanza Simenda okwe shi koleke noshifo shika metiyali kutya aantu omugoyi oya sa sigo oompaka komukithi gokolera, omanga aantu ye na omukithi nguka ye li 26 ye li kepango. Iiponga yomukithi gokolera yi li 343 oya lopotwa, mwa kwatelwa wo omukithi goshimela. Kolera omukithi hagu etwa kombakiteli yedhina Vibrio cholarae. Omandhindhiliko oga kwatela mo okuya kiihwa onyata yomeya ya fa omeya golwishi ngoka wo ge na ezimba lyolwiho – ano onyata yi na ezimba lya fa lyoohi, omandhindhiliko galwe ongaashi onkungo nekanitho lyomeya molutu. Edhiginino lyoshimela ohali vulu okweetitha nuupu ekanitho lyiikwameya molutu oshowo eso ngele omuntu ina mona epango meendelelo. Kolera ohayi taandelithwa unene okuza momeya gokunwa ngoka haga zi momadhiya, omatale, omithima nomilonga. Okulya iikulya mbyoka ya kwatwa kombuto ndjika nenge mbyoka inayi telekwa nawa, iiyimati inayi yogwa oshowo iikwamboga ohayi vulu wo okutaandeleka ombakiteli ndjika. Oku shi talela medhiginino lyomukithi nguka, uuministeli owa gandja omatumwalaka kombinga yokolera okukwatha aakwashigwana ya vule okwiigamena yoyene. Omilanduveta dhoka sha simana unene odha kwatela mo uuyogoki womuntu mwene niikulya ya gamenwa, omanga mboka tashi vulika ya kwatwa komukithi nguka taya kumagidhwa ya kale taya nu iikunguluki oyindji mwa kwatelwa oshikundu/onkatu, omeya, omeya giiyimati oshowo omuti goshimongwa goshimela ano ORS. Omeya goshimela ohaga vulu okuningwa pakulumbakanitha uusindo uhetatu wosuuka nokasindo kamwe komongwa molita yimwe yomeya ga fulukithwa. Omuntu na mone epango mbala uuna taku fekelwa kutya okwa fa a kwatwa komukithi gokolera. Iikaha nayi yogwe aluhe nothewa nomeya ga yela omanga omuntu ina tameka okulongekidha iikulya oshowo okulya. Iikulya nayi telekwe ya pya nawa opo oombakiteli dhi se mo, iikulya mbyoka ya hupa ko nayi tulwe mokila yokutalaleka. Aakwashigwana miitopolwa moka mu na omukithi otaya kumagidhwa yi iyageke okuhila kiihwa popepi noonzo dhomeya (omithima, omatale, oondungu nomilonga). Uuministeli otau indile nesimaneko enene opo aakwashigwana kaa ya yoge iikaha yawo moshikwashitelwa shimwe – ano moka mwi iyogela nale omuntu omukwawo. Okuza muFebuluali sho omukithi nguka gwa monika moNamibia, inapu lopotwa nando iiponga iipe sigo omwedhi gwa zi ko sho kwa lopotwa iiponga 33 yomukithi goshimela oshowo iyali yokolera. Oshikondo shUundjolowele otashi fekela kutya omukithi ohagu taandelithwa komikalo dhopamuthigululwakalo gokwiiyoga kiikaha konima yomafumbiko, sho aalilisa hayi iyogo moshikwatelwa shimwe mwa tulwa iigwanga yontumba. Moshiningwanima shimwe, aalilisa ye li 23 oya kwatelwe koshimela noya kwatelwa moombete moshipangelo Engela. Amushanga Omukuluntu mUuministeli wUukalinawa, Kalumbi Shangula ota ti: “Oku na okukotokelwa omukalo ngoka gwaalilisa hayi iyogele moshiyaha shimwe konima yefumbiko. Shika otashi vulu okutaandelitha omukithi. Oshigwana otashi indilwa shi longithe omikalo dhilwe dhokwiiyoga kiikaha.” Osipana yepashulo nendungiko lyoshigwana moshitopolwa oya tameka niikonga mokati kaakwashigwana mboka ya gumwa kuupyakadhi mbuka. Opwa longekidhwa ishewe omakonakono gwontumba miitopolwa mbyoka ya gumwa moNooli opo onkalo ndjika yi kale metonatelo nekondololo. Oku shi talela mendungiko ndyoka tali tsikile moshigwana kombinga yelongitho lyuuyogoki, moka aakwashigwana taya kumikwa okulongitha omeya gokopomba, eshongo li nasha noshimela lya taalela Namibia okwa tegelelwa li monenwe ekandulopo, osho Ominista yUukalinawa Richard Kamwi ta ti pethimbo kwa li a talele po iitopolwa mbyoka ya dhengwa komukithi nguka omathimbo ga zi ko. Omathimbo ga zi ko, iiponga yomukithi goshimela nokolera oya kundanekwa wo miishiindalongo, moka aantu ye vulithe 1200 taku tiwa oya sa moAngola muule woomwedhi hamano dha pita. Kakele kaAngola, omukithi nguka ogwa tukuka wo moZambia naZimbabwe omolwonkalo yomvula oyindji ndjoka ya nayipaleka onkalo yomukithi nguka.