New Era Newspaper

New Era Epaper
Icon Collap
...
Home / Mbela o-5G oya nika oshiponga kuundjolowele?

Mbela o-5G oya nika oshiponga kuundjolowele?

2019-07-19  Staff Reporter

Mbela o-5G oya nika oshiponga kuundjolowele?

Omakwatathano goongodhi go5G oga Tameka okuandjakanekwa nokutulwa miilonga miilando yimwepo yaUK nosha eta omapulaapulo ngele uutekenika mboka uupe otau tula uundjolowele waantu moshiponga.
Uumbanda owu li peni, nope na tuu uumbangi mbuka?
Ngaashi nuutekenika wulwe woongodhi, omakwtathano go5G ogi ikomangela komakwatathano ga umbatwa komakuthikuthi goradio- oshitopolwa shomakuthikuthi ngoka haga pita pokati kowayela nongodhi yoye. Omakuthikuthi ngaka oge tu dhingoloka noge li mokati ketu omathimbo agehe- okuza kotv osho wo kooradio, osho wo uutekenika wa yooloka, mwa kwatelwa oongodhi dhopeke osho wo oonzo dhpaushitwe ngaashi oonte dhetango. 5G ohayi longitha omakuthikuthi ge li pombanda okuyelekanitha nomakwatathano galwe gopangodhi ngoka ge yile kuyele, shoka hashi pitika oongodhi niilongithomwa yilwe yopaungomba yi vule okuya komapandja gopaintaneta pethimbo limwe noitaga kwataakwata mokweendelela. Omakuthikuthi ngaka ohaga ende iinano iifupi miitopolwa yomoondoolopa, onkene omakwatathano go5G oga pumbwa oopala odhindji dhokupita omakuthikuthi shi vulithe uutekenika mboka uukulu, yi li popepi nevi.
Oonkondo ndhoka hadhi longithwa kuutekenika woongodhi awuhe owa eta aantu oyendji ya kale ye na oshisho nuundjolowele wawo, mwa kwatelwa okukwatwa kookankela dhomaludhi nomaludhi. Mo2014, ehangano lyuundjolowele muuyuni- World Health Organisation (WHO) olya li lya ti kape na oshiponga oshinene kombinga yuundjolowele sha ndhindhilikwa hashi etwa kelongitho lyoongodhi.” Ashike WHO pamwe nehangano lyokuninga omapekaapeko gopaunongononi lyoInternational Agency for Research on Cancer (IARC) oya tula omakuthikuthi agehe gooradio (moka wo omakwatathano goongodhi dhopeke ge li oshitopolwa shasho) kutya otaga vulu okukala taga eta okankela. Osha tulwa mokakoololo haka oshoka ope na uumbangi nando inawu yela mo naanaa thilu kutya ekwatathano ndika otali vulu oku eta okaankela maantu.”
Okulya iiyimati ya pungulwa ethimbo osho wo opowder oya talika ko yi na oshiponga sha faathana. Omanga omalovu osho wo onyama yomoondooha ya talika ko yin a oshiponga shi li pombanda.
Olopota ya li ya pitithwa mo2018 koshitayi shuundjolowele moUS oya mona kutya oombuku oondumentu ndhoka dhi li mekwatatahano noonkondo dhomakuthikuthi gooradio dhi li pombanda odha tameke okuninga iitumba komitima. Momapekaapeko nomasinanano ngaka, omalutu goombuku oga li ge li mekwatatahano nomakuthikuthi ngaka uule woowili omugoyi kehe esiku uule woomvula mbali, sha tameka manga inaadhi valwa. Kapwa li pwa monika okankela koombuku oonkiintu ndhoka dha li tadhi konaakonwa.
Omunongononi omukuluntu mepekaapeko ndika okwa ti kutya ekwatathano ndika lya longithwa mepekaapeko ndika itali vulu okyuyelekanithwa nando meukililo naantu ngele taya longitha oongodhi dhopeke, nenge naamboka haye hi longitha unene.
Omundohotola Frank De Votch, ngoka ha gandja omayele kepangelo shi na sha negameno ngele tashi ya kelongitho lyoongodhi ota ti nonando aapekaapeki yamwe taya ti otashi vulika pe na ompito mboka haya longitha oongodhi unene ya kale ye na ompito onene yokukwatwa kokankela, uumbangi mboka wu li po itawu koleke nawa opo ku katukwe oonkatu ya kale ya lungama. Ashike nando ongawo ope na ongundu yaanongononi noondohotola ya shangela kehangano lyuukumwe waEurope (EU) opo ku kankamekwe manga eandjakaneko lyomakwatathano ngaka go-5G.
Omupekaapeki gumwe, David Robert, ota ti kutya omakuthikuthi gooradio ngoka haga longithwa koongodhi momakwatathano gawo kage na omwago okutopola DNA noku etitha oontumba dhi tashuke. Sho taku talwa koshimpungu shoka shomakuthikuthi, pombanda yomakuthikuthi ngaka go5G, ope na oshiponga oshinene – oonte dhetango. Oonte dhetango omo dhi li mokampungu haka ka nika oshiponga, notadhi vulu oku eta okaankela yokoshipa.
Ope na oongamba dhokukwatathana noonkondo dhomakuthikuthi ngoka ge na oonkondo ge vule po mpaka, ngaashi omashina gokuthaneka moshipangelo, ndhoka adhihe tadhi vulu oku eta oshiponga molutu lwomuntu.
“Aantu oya limbililwa ngele otaya itula moshiponga shokukwatwa kokankela, ashike osha simana okumona kutya omakuthikuthi gooradio kage na lela oonkondo okuyelekanitha naangoka ge na uuyelele ngoka hatu mono esiku kehe,” Dr Robert ta ti.
“Kape na uuyelele wothaathaa mboka tawu tu ulukile kutya oongodhi osho wo makwatathano galwe gopautekenika gaa shi omakwakugumwa otage tu etele oshiponga ngele tashi ya kuundjolowele.
Oshitopolwa sho5G shoka shi li kohi yoongamaba dhopaigwana osha ulika kutya oonkondo dhomakuthikuthi gawo odhi thike ponyala dhaamboka wokashina kokundjeneka- ano okamicrowave.
Nonando ongawo, ponkatu mpoka hapu longithwa o5G, kayi na nando uudhigu washa wopaundjolowele, osho Omuprofesa Rodney Croft a ti ngaaka, Croft oku li omugandjimayele koInternational Commission on Non-Ionising Radiation Protection (ICNIRP)
Epangelo lyaUK olya ti nonando ekwatatahano nomakuthikuthi otashi vulika lya ya pombanda shili sho kwe ya o5G komakwatathano omape, omakwatathano ngoka natango okwa tegelelwa ga kale ge na oonte dhi li pevi.”


2019-07-19  Staff Reporter

Tags: Khomas
Share on social media