New Era Newspaper

New Era Epaper
Icon Collap
...
Home / Naunyango nuunafaalama ito ya topola

Naunyango nuunafaalama ito ya topola

2020-10-05  Staff Reporter

Naunyango nuunafaalama ito ya topola

Momukunda Olushandja mEpalela moshitopolwa shaMusati iikunino ito mana, omu na aaniikunino oyendji mboka taya hupu muukunino uushona noye na omukumo gokuhulitha po ompumbwe yiikulya moshilongo. Ye li pooha dhondama yaLushandja osho wo okanaala, gumwe gwomwaambaka oye Sylvanus Naunyango, mwene gwoprojeka yedhina Nyango Vegetable Projects CC, ngoka ekuthombinga lye muunamapya lyi wetike kukehe gumwe. Oha kunu iiyimati niikwamboga ya yooloka, noha kambadhala okulongitha omikalo omipe dhuunamapya nokwa hala okulalakanena okukala gumwe gwomaanafaalama aananene moshilongo. Ohokwe yaSyvanus yuunafaalama oya tsa lela. Sho a tameke okukala omunafaalama momumvo 1995, Sylvanus okwa li a thigi po iilonga ye yomepangelo momumvo 2017 opo a tsikile naashoka e hole onga omunafaalama a udha. E na oohekita 21 dhevi ndhoka ha longitha olundji miikunomwa, olundji oha yungula oonyanga, omakembidji, omatama, iikapa osho wo yilwe.

Oha kutha wo ombinga miinyangadhalwa yomomudhingoloko gwe, nomompito ndjika oku li omunashipundi gwehangano lyOlushandja Horticultural Producers Association, moka aanafaalama yakwawo ye li 105 haya tsakanene oku ipa omayele osho wo okukandula po omaudhigu gawo ngoka ye ga palamena. Ehangano ndika olya li lya totwa mo2005 nolya kala olyo shikwetepo moka aanafaalama haya eta omaudhigu gawo -  ashike unene sha simana, ohaya tala nkene ye na okukoka onga aanafaalama, ngaashi unene ompumbwe yawo yokuhita momalandithilo ngoka omanene.

“Oshidhigu okuhita omalandithilo omanene, unene okulanditha koositola oonene osho wo iikondo yepangelo. Out na iiyimati niikwamboga yi na ongushu, otu na ontseyo, otu na ontseyo yopautekenika osho wo oontseyo dhilwe ashike ihatu mono mo uuwanawa ngele tashi ya komilandu dhokugandja iilikolomwa yetu komahangano omanene,” Naunyango ta ti ngaaka.
Omashongo galwe ga taalela aanafaalama mpaka ongaashi ompumbwe onene yomeya mondama yaLushandja osho wo pomudhingoloko, unene tuu okuuka pehulilo lyomvula. Mpoka omeya ohaga shonopala noonkondo. Ope na wo omashongo galwe ngoka ge na ondilo noonkondo nohaga pula moondjato dhaanafaalama.

“Iinima ngaashi oombuto dhokukuna osho wo omahooli godiesel oyi na ondilo. Shot u shi kutya oombuto odha pumba na ihadhi zi moshilongo muka, otwa ikolelela miilongo yilwe, unene moSouth Africa opo ye tu pe oombuto dhokukuna, shoka hashi tu dhigupalele oku longa iilonga yetu yuunafaalama,” ta ti ngaaka. Kombinga yodisela, oya pumbwa omahooli opo ya pombwe omeya mondama yaLushandja okufala momapya. Okulongitha oopomba dhokosola oshinima oshiwanawa komudhingoloko ashike oshi na ondilo noonkondo. Oshiketha shoEIF, sho sha tameke ekwatahano lyasho nAnaynyango, osha gandja sigo oompaka ooshako 21 dho50kg dhuushosho. EIF okwa gandja oshali konyala ootona 37 dhuushosho.Naunyango okwa li gumwe gwomaanafaalama 35 yOlushandja Farmers Association mboka ya mona uuwanawa mbuka okuza koshiketha shoka.

 “EIF okwa pa ndje ompito ndjika yokulongitha uushosho wopaushitwe shi vulithe mboka waa shi wopaushitwe. Shika omukalo gumwe omwaanawa gokulonga mepya oshoka otali kala po ethimbo ele inali za ongushu,” Naunyango ta ti ngaaka. 
Omutaleli gwoshiketha shoka shokukwathela aanafaalama, Aina-Maria Iteta okwa ti Naunyango okwa li gumwe gwomwaamboka ya mona uuwanawa mewukililo, a pewa ooshako 21 dhoprojeka ye ndhoka dhi na ongushu yooN$50 000.

“Oomvula ntano dha li dha pita, Naunyango okwa li a taamba ko omadhilaadhilo getu okulongitha uunafaalama – nokonima yoomvula ntano, ye naanafaalama yalwe okuza kehangano ndyoka onkene tuu natango taya longitha omukalo ngoka,” Iteta ta ti.
Ta ti kutya elalakano lyoprojeka olya li okugandja uuyelele nokuhwahwameka aanafaalama ya longithe uushosho wopaushitwe opo ya pee vi ongushu osgho wo okugamena omavi gawo kookemikala, ndhoka hadhi kutha evi ongushu.

EIF oya li wo ye ya okukonaakona sho aanafaalama ya longitha uushosho wopaushitwe, noshizemo shoka ya mono osha li tashi nyakula notashi gandja oonkondo. Greenfields Organic Fertilisers oya Namibia 100%, yi li mOkahandja. 
“Oshiwanawa Aanamibia ya longithe iilikolomwa yomoNamibia opo ku etwe omalunduluko moshikondo shuunamapya, noshi na ombiliha okuyelekanitha okulanda iinima okuza kondje yoshilongo,” osho Iteta a fatulula ngaaka. 

Elalakano lyoshiketha okukwashilipaleka kutya oonzo dhopaushitwe otadhi kwatelwa po. Shika otashi adhika uuna kwa yambidhidhwa ooprojeka ndhoka tadhi yambidhidha oonzo dhi kalekwe po, nenge ekwatonawa lyomudhingoloko. Oshiketha osha tota po omisindalandu odhindji opo shi vulw okutula omalakano gasho miilonga. Shika osha kwatela mo okutalela kehe oprojeka tayi mono omauwanawa gawo osho wo okuninga omakwatathano naakwashigwana. Manga omukithi gwoCovid-19 inaagu tukuka, oshiketha osha li shin a onakuyiwa tayi tayima. Ashike konima sho gwa tukuka oshi iyadha sha kanitha 60% dhiiyemo yasho gwoshikakomumvo shiimaliwa sho 2020/21, shoka tashi ya longitha nuudhigu. Oshiketha oshi na ohokwe okulongitha omikalo omiwnawa dhuunamapya. 
 


2020-10-05  Staff Reporter

Tags: Khomas
Share on social media