Kae Maṱunḓu-Tjiparuro
Omatambukiro wotjivepo nongamburiro yOvanazi yomuhoko omuhona nOtjiṱiro Otjindjandja tji vya tambuka kamoo vi zuu nawa okuhina ekuruhungi romakamburiro wa Namibia i yOvandoitji novitjitwa vyaro munda mbwina womukoka omukonde wa Namibia na Tjauana.
Onongo Jeffress Ramsey nai ngu turira kehi ra Tjauana, ma tja. Eye wa ri umwe waimba ovetatu mba twire ondanga mezuko potjihungiriro mOkahandja: ‘Ngatu ṱe amatu ru (Let’s die fighting),’ tji tja ri orupa rwomazemburukiro wozombura esere zomakotokero womaṱupa wOmbara Otjitambi Samuel Maharero.
Omambo otjiuru wotjihungiriro nga ya tenenwe i Samuel Maharero morutuu ndwa tjangere kovanane ovakwao oruveze rwombiririro yohuurire yOvandoitji.
Ramsey komurungu wa raisire kutja nganda ovita vyombiririro yohuurire yEhi rOvandoitji avya utirire mOnamibia, ovyo wina vya ṱuna kOtjauana, navi twara kepango pokati kovature va Tjauana nOvaherero, Ovambanderu nOvakwena.
Tjingetjo eraka romuravaere mokuti ongaango rokupirura Ovandoitji tji ra wanisa oviwaṋa vyOvaherero, Ovambanderu nOvakwena, wina ovitjitwa ovihinambinḓu komutima mbi vyOtjiṱiro Otjindjandja mokuti onguza kwa Kalahari, vya tjita kutja oviwaṋa mouparanga wa South Afrika na Tjauana wina vi ṱe otjari nu vi yandje oruvara kOvaherero, Ovambanderu nOvakwena.
“Otjiṱiro Otjindjandja tja Namibia ongahukiro kutja tja tengera po osemba oviṱukwaungura vyOvanazi mOeuropa,” Ramsey ma tja nao.
Na ryama komrungu kutja mu vyo aviyevari mwa ri omazepero woviwaṋa mbya hungamenwe owina onyondwi mena rongamburiro yomuhoko.
Owo nga tjitwa ombamba nomatjatisiro womambo wOtjindoitji owo moruveze rOuhonapare Outjatatu nga kahara oruho oruvi, omambo tjimuna orumbo rwa katjombonḓi, Eraa rOkuyandeka nOtjiṱiro Otjindjandja.
Otjiihamise tjingetjo oko ngwi okutja motjitamba tjomahongero wokombanda wina mwa ingana omambo ngaaye tjama kondjakaha ndji tjimuna vombinḓu ongohoke, okumbaahira, ondjambu yomuhoko, noukohoke womuhoko noukohoke wombinḓu.
Ramsey ma tja pe novandu na wina omambo ngu maye kutu Otjiṱiro Otjindjandja tji tja tjitwa i yOvanazi ku imba mbaave varwa otjoumba “koukohoke womuhoko” waimba mbaaku zu omuhoko omuhona wOvavapa ku neraa rokuyandeka ovakwatera Ovanamimbiana vombinḓu ohovekwa otja mbe he ri ovandu poo ovandu vonḓengu yokehi.